03 Breed

Een klimaatadaptieve, efficiënte en stabiele aardappelteelt: het is niet langer een vraag, maar een vanzelfsprekendheid. Onze CSR-doelen (Corporate Social Responsiblity) zijn stevig verankerd in onze veredelingsprogramma’s. Daarbij leggen we de lat hoog en doen we geen concessies: hebben we veelbelovende rassen in handen, maar voldoen ze niet aan onze strenge duurzaamheidseisen? Dan nemen we er afscheid van. Inmiddels staan er volop nieuwe rassen van Royal HZPC Group klaar om de wereld de komende jaren te veroveren. In 2023-2024 is het pootgoedareaal aardappelrassen uitgekomen op 21.271 hectare.

In 2024 is maar liefst 69% van onze jongste generatie rassen in onze kassen resistent tegen het aardappelvirus Y én hebben deze rassen een dubbele resistentie tegen Phytophthora. Deze rassen liggen vanaf 2030 in positionering en worden dan geïntroduceerd bij de klanten en de pootgoedtelers. Daarmee liggen we op koers om 75% te halen in 2030. 

Ook als het om nematodenresistentie gaat, vragen we het uiterste. En liggen we op koers om onze doelen in 2030 te behalen. Dan moet 95% van onze rassen bestand zijn tegen Rostochiensis en 24% tegen Pallida, die beide aardappelmoeheid veroorzaken.

Een ander mooi resultaat: al decennialang doen we onderzoek naar Erwinia, maar sinds 2021 hebben we een doorbraak. Daarmee wordt de kans op introductie van vatbare rassen afgenomen. Inmiddels hebben we rassen ingeschaald op basis van gevoeligheid voor Erwinia. Daarmee wordt het risico op Erwinia besmettingen zowel in de pootgoedteelt als in de consumptieteelt verminderd.

Er zijn nog meer stappen te zetten op CSR-gebied. Het gemiddelde resistentie niveau tegen Fusarium (schimmel) nam toe met 25%. Daarmee behaalden we in 2024 net niet ons doel van 30%. We wilden tegelijkertijd ook de kiemrust van nieuwe rassen verbeteren. We hebben mooie vooruitgang geboekt, maar dit gaat minder snel dan verwacht. Wel schroeven we de selectie op deze eigenschappen de komende jaren verder op, waarbij onze focus ligt op de retail- en processingsector. 

We staken jarenlang veel tijd en geld in de ontwikkelingen van een krachtige researchmachine. Daardoor kunnen we de lat hoog leggen en veel gerichter, sneller en omvangrijker selecteren op eigenschappen, dankzij merkergestuurde veredeling en datamodellen. Een stevig fundament, waardoor we nu steeds meer vaart maken in de ontwikkeling van nieuwe klimaatrobuuste rassen die met minder input een hoge opbrengst hebben. Rassen waar onze telers en klanten reikhalzend naar uitkijken. Ook op het gebied van hybride rassen liggen we op schema. In 2023-2024 lag de focus vooral op het testen en verder verbeteren van de rassen op proefvelden in Kenia.

Royal HZPC Group B.V. kweekt niet alleen zelf rassen, maar werkt daarvoor ook samen met een aantal zelfstandige kwekers. Zij kunnen en mogen gebruikmaken van ouderlijnen uit onze research faciliteiten. Dat levert een aantal mooie successen op, zoals Rashida die het goed doet op de versmarkt, Travolta voor de fritesindustrie en Quintera die zowel op de versmarkt als voor de fritesindustrie zeer gewaardeerd wordt.

Op 5 juli 2023 sprak de Europese Commissie (EC) zich uit over New Breeding Technologies (NBT’s) die ons in staat stellen om de ontwikkeling van absoluut resistente rassen te versnellen. Dat is nodig met het oog op de versnelde afbouw van het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. De Europese Commissie ziet in dat dat niet lukt met de traditionele technieken. De EC heeft nu het standpunt ingenomen dat NBT’s zijn toegestaan als je daarmee versneld producten ontwikkelt die je ook met klassieke technieken kunt verkrijgen. Zowel de Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid als de Commissie van landbouw en plattelandsontwikkeling steunen dit standpunt. De Europese Raad stelt wel als voorwaarde dat alle bedrijven toegang moeten hebben tot NBT’s, waarvan de patenten vaak in handen zijn van grotere partijen. Daarmee is de patentdiscussie terug in de politieke arena. Patenten in de plantveredelingswereld rijmen niet altijd met het kwekersrecht.

Inmiddels hebben negen plantveredelingsbedrijven, waaronder Royal HZPC Group B.V., het Agricultural Crop Licensing Platform opgericht. Ieder bedrijf dat zich aansluit, heeft tegen betaling toegang tot beschikbare patenten op planteigenschappen en later hopelijk ook op technologiepatenten. Het is een duidelijk signaal dat we als sector een oplossing hebben. En wij zitten vooraan als het om patenten in de aardappelwereld gaat.

Hoewel de wetgeving rondom NBT’s nog een aantal jaren op zich laat wachten, bekijken we nu al welke toepassingen voor ons als aardappelveredelingsbedrijf de moeite waard zijn. Het uitgangspunt is dat het meerwaarde voor de teler, klant en/of consument moet opleveren. We onderzoeken daarnaast business cases buiten Europa. 

Op 24 april 2024 nam het Europees Parlement een belangrijke verordening aan voor de nieuwe regeling ‘Plant Reproductive Material’ (PRM). Deze is momenteel nog verder in politieke discussie. Die verordening vervangt wellicht de richtlijnen die vanaf de jaren zestig gelden voor de handel in onder meer pootgoed. Elk Europees land heeft deze oude richtlijnen verwerkt in de nationale wetgeving. Daardoor zijn er onderlinge verschillen. Een voorbeeld: Nederland stelt veel hogere eisen aan de keuring van pootgoed dan een aantal andere landen. De nieuwe verordening, die pas over een aantal jaar van kracht wordt, zorgt voor meer uniformering. Praktisch betekent dit dat de NAK dan volgens de EU-norm moet keuren. Er zitten twee kanten aan de PRM: enerzijds biedt het Royal HZPC Group B.V. een mooie kans om zich in de markt te onderscheiden door eigen hogere keuringsstandaarden te hanteren. Anderzijds biedt het ruimte aan specifieke groepen telers, zoals biologische telers en amateurtelers, om ongecontroleerd pootgoed uit te wisselen. Terwijl we juist extreem voorzichtig moeten zijn met phytosanitaire regels. 

Vanaf 1 januari 2024 kunnen universiteiten voor fundamenteel onderzoek gebruikmaken van een universele aardappelrassenset die Royal HZPC Group B.V. beschikbaar stelt. De rassenset stellen we beschikbaar in de vorm van 96 in vitro plantjes of knollen. Het doel is om het onderzoek aan aardappelen te vereenvoudigen en te versnellen. Het mes snijdt aan twee kanten: we helpen de academische wereld en het is voor ons een kans om de aardappel nog beter te begrijpen. Een dergelijke privaat-publieke samenwerking is nieuw. Inmiddels hebben verschillende partijen laten weten dat ze belangstelling hebben en zijn de eerste experimenten een feit. 

Plantum is de Nederlandse vereniging van zaaizaad- en plantgoedbedrijven met ongeveer driehonderd leden, waaronder aardappelveredelaars zoals Royal HZPC Group B.V.. De vereniging vertegenwoordigt deze bedrijven bij de overheid, politiek en maatschappij. Als directeur van Plantum volgt Niels Louwaars de opkomst van gene-editing (bijvoorbeeld CRISPR-Cas) en de hernieuwde politieke discussie hierover op de voet. 

Niels Louwaars: "We willen minder chemie gebruiken in de landbouw. We willen dat gewassen robuuster zijn  en beter opgewassen zijn tegen de gevolgen van klimaatverandering. En we willen gewassen die passen bij de wensen en eisen van de consument en van de verwerkende industrie. En dat allemaal  zo snel mogelijk."

Plantenveredeling is een heel krachtig deel van de oplossing. En de afgelopen vijftig jaar zijn er flinke stappen gezet om de plantenveredeling te versnellen, wat in de basis een traag proces is. In de jaren tachtig waren er twee belangrijke ontwikkelingen die voor versnelling hebben gezorgd: GMO’s (Genetisch gemodificeerde organismen) en merkergestuurde selectie. 

GMO’s worden niet geaccepteerd voor de teelt in Europa. New Genomic Technologies (NGT’s) zoals CRISPR-Cas zijn een logische volgende stap in een trend die al vijftig jaar gaande is. Toch is er maatschappelijk wantrouwen als het om NGT's gaat. De laboratoriumtechnieken zijn zo complex dat men denkt dat het nog steeds om GMO’s gaat. Maar gene-editing is wezenlijk anders: daar komen alleen planten uit voort die ook in de natuur kunnen ontstaan.  

"In Europa hebben we heel strenge wetgeving voor de zogenaamde gereguleerde GMO’s. Daar kunnen alleen grote bedrijven gebruik van maken met voldoende financiële en juridische capaciteit. En dan alleen voor bijvoorbeeld soja en mais, waarvoor de investering uit kan.
Daar zit mijn zorg. Op dit moment wordt CRISPR-Cas nog beschouwd als gereguleerde GMO. Daardoor kunnen kleine bedrijven geen gebruikmaken van die methode en komen ze op achterstand te staan. De diversiteit aan bedrijven maakt de Nederlandse sector zo sterk. Die staat hierdoor onder druk." 

De discussie over CRISPR-Cas staat op de Europese politieke agenda. Het Europees parlement heeft ingestemd met een voorstel van de Europese Commissie om de GMO-regels voor de meeste toepassingen van gene-editing terug te schroeven. Het voorstel is dat veredelaars aangeven welke technieken ze hebben gebruikt. Er wordt ook bekeken of eindproducten gelabeld moeten worden. De vraag is hoe landen dat kunnen reguleren en controleren. Waar aan de ene kant de wetgeving soepeler wordt, komt er aan de andere kant dus misschien nieuwe regulering bij. En dat vraagt opnieuw om financiële en juridische middelen.

De Europese Raad is nu aan zet om een besluit te nemen. Hoe snel dat gaat, hangt af van het voorzitterschap van de Europese Raad dat elk half jaar wisselt. Het afgelopen jaar waren Spanje en België voorzitter. Die landen hebben aangedrongen op een besluit. Dat is niet gelukt. Nu zijn Hongarije en daarna Polen voorzitter en die lijken minder voortvarend. Dat betekent dat besluitvorming waarschijnlijk nog wel twee tot drie jaar op zich laat wachten. En dan duurt het nog eens twee jaar voordat de daadwerkelijke wetgeving er is. Terwijl de wereld om ons heen al volop bezig is met NGT’s.

Europa is nog steeds de grootste plantveredelaar en de klassieke methoden worden steeds efficiënter. De voedselzekerheid is dus niet in het geding. NGT is ook geen wondermiddel, maar een extra mooi stuk gereedschap in de gereedschapskist van veredelaars. Europese plantveredelingsbedrijven staan voor een strategische keuze: wachten ze de wetgeving af of gaan ze buiten Europa aan de slag met NGT’s. Dan moeten ze hun researchbudget verdelen over twee sporen, zo lang ze de producten uit gene-editing niet mogen gebruiken in Europa. Het risico is dat we daardoor vooruitgang missen, omdat bedrijven minder kunnen inzetten op het gangbare veredelingsprogramma. Maar start je pas met NGT’s als de wetgeving er is, dan loop je achter de feiten aan.